MOST DŁUGI – LANGEBRUCKE

Pierwsze wzmianki o moście pojawiają się w II poł. XIII w. (1283 r.) – nazwany mostem Długim, gdyż liczył ponad 100 m. Był pierwszą stałą przeprawą przez Odrę, dotychczas  funkcjonowała jedynie przeprawa promowa. Wielokrotnie był niszczony przez wezbrane rzeki Odry i lód. Most ten był nieodłączną częścią Kamiennej Grobli. Wzmianka o Kamiennej Grobli pochodzi z 1299 roku, stanowiła ona nieodłączny element przepraw mostowych przez rozlewiska Odry ( Parnicy, Małej Regalicy i Regalicy ) oraz na rzece Płoni aż do Dąbia. Długość Kamiennej Grobli wynosiła 7,5 km i ponad 11 metrów szerokości. Kamienna Grobla łącząca Szczecin z Dąbiem była modernizowana w 1731 roku. W 1731 roku również przebudowano Most Długi. Został on znacznie poszerzony. Na trasie grobli był drewniany Most Długi o długości 125 metrów, drewniany Most Parnicki o długości 109 metrów, dziś nie istniejący Most na Małej Regalicy o długości 37,66 metra oraz Most Cłowy na Wielkiej Regalicy o długości 207,46 metra. Przy moście Cłowym stała Komora Celna po stronie zachodniej.

Po zbudowaniu mostu podjęto prace, które miały na celu osuszenie mokradeł Międzyodrza w kierunku Dąbia. Budowa Mostu Długiego związana była z kupnem przez miasto wyspy Łasztowni (Lastadie).Jego budowa sprzyjała rozwojowi portu szczecińskiego po obu stronach Odry jak i samego miasta. Miasto potrzebowało coraz więcej terenów pod swój rozwój. Most Długi (Lange Brücke i Hansa Brücke) znajduje się niemal w tym samym miejscu co przed wiekami.

Most Długi poważną przebudowę przeszedł w 1820 roku, kiedy jako ciągle drewniany, otrzymał środkowe przęsło podnoszone z dwoma klapami co pozwalało na wprowadzanie do rozbudowującego się portu nawet duże jednostki. Długość mostu wynosiła 105 metrów, a szerokość 6,6 metra. Dodatkowo wybudowano dwa przejścia dla pieszych po 2,4 metra każdy. Wysokość w świetle nad lustrem wody wynosiła 3,3 metra, a szerokość 11,2 metra.

Do końca XIX wieku Most Długi, wielokrotnie przebudowywany, był konstrukcji drewnianej okazał się za ciasny i przestarzały. W związku z tym 30 pażdziernkia 1900 roku rozpoczęto budowę nowego mostu o konstrukcji stalowej.
Budowniczym mostu była znana szczecińska firma wykonująca konstrukcje stalowe "Gollnow & Sohn" oraz inne specjalistyczne firmy jak: Ph. Holzmann & Cie z Frankfurtu, Beuchelt & Co z Zielonej Góry, Nagel & Kaemp z Hamburga czy Siemens & Halske z Berlina.
Przyczółek od strony miasta przesunięto w kierunku południowym, a od strony Łasztowni pozostał w tym samym miejscu. Klapy nowego mostu podnoszono i opuszczano w około 20 sekund. Tłoki pomp napędzane były silnikami elektrycznymi o mocy 27 KM po dwa dla każdej z klap mostu. Na moście ułożono również tory tramwajowe. Wtedy też przepuszczono po moście tramwaj (linia nr 1) w stronę Dąbia. Przejeżdżał on siłą rozpędu. Dopiero w 1929 roku założono na moście trakcję. Przy krawężnikach po obu stronach umieszczono kanały, w których ułożono kable elektryczne zasilające Łasztownię i Port Wolnocłowy w energię elektryczną. Pod chodnikami dla pieszych z jednej strony ułożono rurociąg gazowy, a z drugiej rurociąg wodny. W 1903 roku 8 maja oddano do użytku zwodzony most żelbetowy (Hansa Brücke). Koszt budowy mostu wyniósł 1.238.000 marek i był Jedną z najdroższych wówczas inwestycji miejskich. Nad całością założenia działał radca budowlany Benduhn. Długość mostu wynosiła 104,4 m, zawierał dwa przejścia dla pieszych po 2,8 m szerokości, jego wysokość przy opuszczonych klapach to  4 m. Formę wykonano używając licznych motywów historycznych .

Most Hanzy służył miastu do końca II wojny światowej. Mógł ulec zniszczeniom podczas bombardowań a zwłaszcza w sierpniu 1944 roku. Jednak ze względu na dostęp przez niego do portu wolnocłowego był naprawiany. Pierwsze mosty zostały wysadzone 18 marca 1945 roku, a następne 28 marca i 6 kwietnia. Most długi wysadzono 20 kwietnia 1945 roku w południe. Wysadziły go opuszczające miasto wojska wermachtu.

 

28 kwietnia 1945 roku przy pierwszym rekonesansie Starego Miasta Prezydent Szczecina Piotr Zaremba zatrzymał się przy ruinach Mostu Długiego. Kompletnie zniszczony most nie nadawał się do użytku. Wg relacji Piotra Zaremby niemcy wysadzili 16 mostów na rzekach i kilkanaście wiaduktów w Szczecinie między innymi wiadukt na ulicy Lubeckiego i Mickiewicza. 

3 lipca 1945 roku na zatopionej konstrukcji Mostu Długiego saperzy radzieccy oparli prowizoryczny most o nośności 16 ton. Dojazd do mostu strzegły uzbrojone posterunki radzieckie nie pozwalające przejść przez most na Łasztownię. Sytuacja ta trwała do roku 1955 pomimo, że na prowizorycznej kładce 19 września 1947 roku odbyła się uroczystość przekazania portu szczecińskiego władzom polskim przez radziecką Wojenną Komendanturę Portu. Rosjanie zawiadywali portem na Łasztowni oraz terenami wzdłuż ulicy Gdańskiej aż do wysadzonych mostów na Regalicy i Małej Regalicy. Dostęp do tego obszaru możliwy był po uzyskaniu specjalnej przepustki.

Most Długi ( Hanzabrücke ) do 1945 roku był konstrukcją 3 przęsłową. Most Długi został odbudowany po II wojnie światowej w osi zniszczonego w czasie wojny obiektu w roku 1955/57. Projektantem mostu był inż. Henryk Żółtowski. Odbudowę podpór wykonało Przedsiębiorstwo Robót Kolejowych nr 15 z Warszawy, natomiast montaż konstrukcji stalowej wykonał "Mostostal" Poznań oddział w Szczecinie. Projekt techniczny opracowało Biuro Projektów Budownictwa Komunalnego z Gdańska, oprócz przęsła zwodzonego i mechanizmów zwodzenia, na które projekt wykonała Politechnika Gdańska. 

Nadmierna eksploatacja mostu (duży ruch samochodowy i tramwajowy) główny wjazd i wyjazd z miasta spowodował nadmierne wyeksploatowanie urządzeń regulujących stały się przyczyną klawiszowania klap przęsła, a to z kolei powodowało uszkodzenia szyn tramwajowych i stalowej płyty jezdni. W celu zlikwidowania ugięć zamontowano dodatkowo 4 urządzenia regulująco-usztywniające pod dźwigarami blachownicowymi na styku klap przęsła, a rygle przy przewagach usztywniono na stałe. Od tego momentu nie ma możliwości podnoszenia przęsła dla przepływających większych statków. 

 

• Rok 1980 remont kapitalny nawierzchni jezdni i torowiska tramwajowego. Od 1958 - 1980 roku dokonano trzykrotnej wymiany torów tramwajowych. 

• Rok 1991 zabezpieczenie antykorozyjne konstrukcji stalowej mostu - położono 6 warstw farby. 

• Rok 1994 wykonanie nowej bariery z piaskowca. Remont cząstkowy warstwy bitumicznej oraz remont kapitalny przęsła środkowego, wymiana torowiska tramwajowego, uciąglenie belek głównych, złączenie pomostu stalowego wraz z remontem pomostu stalowego. Wymiana asfaltu na przęśle środkowym wraz z izolacją oraz jezdni w kierunku centrum miasta. Wymieniono również nawierzchnię asfaltową na zjeździe z mostu do ulicy Celnej oraz chodnika przy dylatacjach w kierunku centrum. 

• Rok 1995 oczyszczenie z ziemi i błota wnęk i filarów środkowych. Oczyszczanie łożysk. Remont dylatacji w torowisku i chodniku - przęsło stałe wschodnie. Malowanie barier i okien kabin. 

• 1998 most znajduję się w ciągu ulicy Ks.Kardynała S.Wyszyńskiego - Energetyków i przechodzi przez rzekę Odrę ( Odra Zachodnia ). Most jest konstrukcją czteroprzęsłową o różnej konstrukcji przęseł. Przęsło nad Bulwarem Piastów posiada konstrukcję płytową żelbetową. Przęsła skrajne mostu mają konstrukcję zespoloną o dźwigarach głównych kratowych stalowych i pomoście zespolonym w postaci płyty zespolonej. Przęsło środkowe zaprojektowano jako stalowe zwodzone (dwuskrzydłowe). 

• W roku 2000 Most Długi przeszedł kapitalny remont, podczas którego przestał być mostem zwodzonym. Obecnie ma długość 118 metrów o nośności 30 ton. Klapy mostu były podnoszone kilkakrotnie między innymi podczas wystąpień robotniczych w 1970 roku, kiedy to dokerzy portowi i robotnicy okolicznych zakładów pracy chcieli przejść pod komitet wojewódzki partii na plac Żołnierza. Władza komunistyczna bała się wystąpień robotniczych.

 

źródła:

• www.swiatowy.org

• www.wikipedia.org

• Encyklopedia Szczecina - wydanie jubileuszowe, Szczecińskie Towarzystwo Kultury